Budowa komórek i funkcje organelli🐶🌱🦠

W poprzednim artykule zdefiniowałam komórkę jako najmniejszą jednostkę strukturalną i funkcjonalną organizmu. Jednak sama komórka też się składa z pewnych elementów. Dzisiaj omówię tę struktury i scharakteryzuję budowę poszczególnych komórek (zwierzęcej, roślinnej, grzybowej i bakteryjnej), gdyż każda z nich różni się od siebie pod pewnymi względami.

KOMÓRKA ZWIERZĘCA

Składa się z:

A) Jądra komórkowego

B) Rybosomów

C) Cytozolu

D) ER gładkiego inaczej siateczki śródplazmatycznej gładkiej

E) ER szorstkiego inaczej  siateczki śródplazmatycznej szorstkiej

F) Aparatu Golgiego

G) Mitochondrium

H) Lizosomów

I) Peroksysomów

J)  Centrosomów

K) Błony komórkowej 

L) *wodniczki/wakuoli - ALE nie zawsze‼️

Materiałem zapasowym tych komórek jest polisacharyd - glikogen. Na zewnętrznej powierzchni  ich błony komórkowej znajduje się- glikokaliks. Jest to taki "płaszczyk cukrowy", który ma za zadanie m.in chronić komórkę przed drobnoustrojami chorobotwórczymi czy pomagać białkom zakotwiczyć się w błonie. (Więcej o tym w następnym artykule)Te komórki charakteryzują się również wysoko uorganizowanym systemem błon śródplazmatycznych.  

KOMÓRKA ROŚLINNA

Składa się z:

A) Jądra komórkowego

B) Błony komórkowej 

C) Ściany komórkowej 

D) Cytozolu

E) Wakuoli

F)Mitochondrium 

G) ER gładkiego 

H) ER szorstkiego 

I) Chloroplastów

J) Rybosomów

K) Peroksysomów

L) Aparatu Golgiego

Ta komórka ma dosyć sześcienny kształt. Jej ściana komórkowa jest zbudowana m.in. ze sztywnych mikrofibryli polisacharydu o nazwie celuloza. Natomiast jej materiałem zapasowym jest skrobia. Komórka roślinna jest wyjątkowa pod tym względem, że przede wszystkim dzięki chloroplastom (i znajdującym się w nich chlorofilach) jest w stanie przeprowadzać fotosyntezę.

UWAGA!   Komórka roślinna nie ma:

- centrosomów

- lizosomów (wakuola pełni tutaj funkcję zastępczą/odpowiednią)

KOMÓRKA GRZYBOWA

Składa się z:

A) Błony komórkowej 

B) Ściany komórkowej 

C) Jądra komórkowego

D) Cytozolu

E) Rybosomów

F) Peroksysomów 

G) Centrosomów

I) ER gładkiego

J) ER szorstkiego

K) Mitochondrium

L) Aparatu Golgiego 

Ł) Wakuoli

Ta komórka jest bardziej kulista. Jej ściana komórkowa jest zbudowana z polisacharydu- chityny, nie celulozy! Jej materiałem zapasowym (tak jak w przypadku komórki zwierzęcej) jest glikogen. 

UWAGA! Komórka grzybowa, tak jak i komórka roślinna nie posiada lizosomów (funkcję analogiczną do nich pełni wakuola).

Zanim przejdziemy do charakterystyki budowy komórki prokariotycznej, to omówimy  po krótce, najważniejsze funkcje poszczególnych organelli komórek eukariotycznych.

ORGANELLE OTOCZONE 2 BŁONAMI

1.  Jądro komórkowe - zawiera DNA, zachodzi tu również replikacja materiału genetycznego

2. Mitochondria - centrum energetyczne komórki, zachodzi tutaj również proces oddychania komórkowego 

3. Chloroplasty- zachodzi w nich proces fotosyntezy

ORGANELLE OTOCZONE 1 BŁONĄ 

1. ER szorstkie - pokryte rybosomami, zachodzi tu synteza białek i translacja

2. ER gładkie - zachodzi tutaj synteza lipidów, magazynowanie jonów i detoksykacja szkodliwych związków

3. Aparat Golgiego- odpowiada głównie za modyfikację, sortowanie i transport białek

4. Lizosomy - głównie trawienie wewnętrznokomórkowe

5. Peroksysomy - zajmują się zneutralizowaniem toksycznych form tlenu powstałych w komórce, jednocześnie będąc miejscem utlenienia różnych związków

6. Wakuole - odpowiedzialne za m.in. stan uwodnienia w komórce (turgor), magazynują różne substancje czy też uczestniczą  w procesie trawienia  

ORGANELLE NIEOTOCZONE BŁONĄ

1. Rybosomy - synteza białek

2. Centrosomy - uczestniczą w podziałach komórkowych

To teraz możemy skupić się na komórce prokariotycznej, a dokładnie na komórce bakteryjnej.

KOMÓRKA BAKTERYJNA

Zanim wymienię elementy budowy występujące w komórce bakteryjnej, to wspomnę, że wyróżniamy 2 rodzaje bakterii (ze względu na ich sposób odżywiania się), są to: bakterie heterotroficzne i bakterie autotroficzne. Będą się w głównej mierze różniły 1 elementem, który zaznaczę przy omawianiu całej struktury.

Komórka bakteryjna składa się z:

A) Błony komórkowej - występuję również jej wpuklenie, gdzie zachodzi oddychanie tlenowe (to również zależy od szczepu bakterii)

B) Ściany komórkowej - zbudowanej głównie z peptydo-glikanu inaczej mureiny

C) Otoczki śluzowej  - zbudowanej głównie z polisacharydów, można by powiedzieć, że jest to swoisty "odpowiednik" glikokaliksu występującego na powierzchni błony komórkowej, komórki zwierzęcej 

D) Cytozolu 

E) Rybosomów (głównie mowa o rybosomach 70s jako u prokariota, u eukariotów będą to zarówno 70s jak i 80s)

F) Chromosomu bakteryjnego (znajdującego się luźno w cytozolu - ten obszar nazywamy nukleoidem, w postaci kulistej - nawinięty na białka niehistonowe)

G) Mogą występować również (ALE nie muszą!)

- rzęski/wici - umożliwiają poruszanie się komórce bakteryjnej 

- plazmidy -  małe koliste cząsteczki  DNA, w których zawarta jest dodatkowa informacja genetyczna dotycząca np. oporności bakterii na różne antybiotyki

- *TYLAKOIDY* - to właśnie te struktury, które różnią bakterie autotroficzne od bakterii heterotroficznych, dzięki tylakoidom bakterie autotroficzne mogą odżywiać się samożywnie (zachodzi tam proces fotosyntezy)

Źródła I pomoce naukowe:

Podręcznik do biologii dla klasy 1 lo, zakres rozszerzony, Nowa Era, 2023

Strona Khan Academy: https://pl.khanacademy.org/_render

Strona ZPE: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D7wnbb0pg